بسمه تعاليمقدمهدسترسي سريع و راحت به اطلاعات به ويژه در مقياس وسيع، انسان را بر آن داشت تا از كامپيوتر به عنوان وسيله اي كارساز استفاده كند (تاميلسون 1976). كامپيوتر مي تواند اطلاعات را به صورت موضوعي، زماني و مكاني ذخيره سازد و در مواقع ضروري به صورت خام يا پردازش شده بازنمايي كند. براي پردازش نرم افزارهاي زيادي تهيه شده كه برخي از آنها قادر به ذخيره و پردازش اطلاعات به صورت مكاني و ساخت نقشه مي باشند. اين نرم افزارها را سيستم اطلاعات جغرافياييGIS) ) گويند. سيستم اطلاعات جغرافيايي ابزار كارسازي براي جمع آوري، انباشت اطلاعاتي پيرامون جهان واقع و پردازش و بازيافت اين اطلاعات مطابق با اهداف مورد نظر مي باشد. اين سيتسم علاوه بر صرفه جويي در وقت و هزينه، امكان تصميم گيري درست با تكيه بر گزينه هاي خلق شده را ميسر مي سازد(مولونيك1982). به عبارت ديگر وجود و انباشت اطلاعات صحيح پيرامون مكان، مقدار و قابليت دسترسي به منابع، اين امكان را به وجود مي آورد كه با تلفيق و پردازش اين اطلاعات پتانسيل ها را شناخت و براي بهره برداري از آنها بهترين گزينه را انتخاب نمود. سيستم اطلاعات جغرافيايي به سرعت جاي خود را در مديريت منابع باز كرده و به ابزاري كارساز تبديل شده است، و ديگر شايسته نيست بدون استفاده از اين سيستم انتخاب کرد و تصميم گرفت.عدم استفاده از سيستم هاي پيشرفته علمي و يا فقدان هماهنگي و ارتباط بين دستگاههاي توليد كننده اطلاعات باعث كندي كارها و دوباره كاري و اتلاف منابع مي شود. از طرف ديگر تجهيزات سريع و پيشرفتهاي شگرف لزوم به هنگام سازي اطلاعات را اجتناب ناپذير ساخته، و اين مهم بدون استفاده از روشهاي علمي و كار هماهنگ و متمركز ميسر نيست.با عنايت به موارد فوق و اقدامات انجام شده در سازمانهاي مختلف، وجود تشكيلات مركزي براي جمع آوري و جهت دهي به اطلاعات پراكنده بيشتر از هر زمان ديگري احساس مي شود. اگر اطلاعات جمع آوري شده توسط دستگاههاي مختلف در يك مركز جمع آوري و به طور سيستماتيك پردازش شوند و دستگاههاي عمل كننده هدايت و رهبري شوند و سيستم اطلاعات جغرافيايي به دستگاههاي ديگر تغيير يابند مي توان به پيشرفتهاي سريعي در اين زمينه نائل آمد. سيستم اطلاعات جغرافيايي يكي از ابزار هاي پشتيباني كننده براي تصميم گيريهاست كه مدت زمان زيادي از پيدايش آن نگذشته است. در حال حاضر در اكثر كشور هاي توسعه يافته و تا حدودي در كشورهاي در حال توسعه بكارگيري اين سيستمها رواج پيدا كرده است. در ايران عمدتا طي يك دهه اخير استفاده از اين سيستم مورد توجه قرار گرفته است. مسلما معرفي كاربرد هاي اساسي سيستم اطلاعات جغرافيايي به مديران و تصميم گيرندگان در سنجش عمومي و خصوصي ، زمينه را براي استفاده هر چه بيشتر در برنامه ريزيها فراهم خواهد نمود .تاريخچهاز زمان پيدايش سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) در كشورهاي پيشرفته بيش از يك دهه مي گذرد و تدريجاً مراحل تكاملي خود را طي نموده است. علم استفاده از اين سيستم به تدريج به ساير كشورها سرايت كرده و در حال حاضر بسياري از كشورها به آن مجهز هستند. در كشور ما موضوع GIS تازگي داشته و عمر آن شايد به 5 سال برسد. در طول اين مدت برخي از سازمانها و دستگاهها بر حسب مورد و بسته به نياز در قالب پروژه هاي نمونه اين سيستم را راه اندازي و بكار گرفته اند. براي مثال مي توان به وزارتخانه هاي كشاورزي، جهاد سازندگي، معادن و فلزات و سازمان نقشه برداري اشاره نمود كه در راه استفاده از اين سيستم گام برداشته اند. برخي از شركتهاي مهندسين مشاور نيز خود را به اين سيستم مجهز نموده اند اما با توجه به قابليتهاي مختلف سيستم هنوز موضوعات و مسائل زيادي را مورد آزمون قرار نداده اند. تكنولوژي سيستم‌هاي اطلاعات جغرافيائي را مي‌توان براي تحقيقات علمي ، مديريت منابع و برنامه‌ريزي توسعه بكار برد . براي مثال GIS به طراح خدمات اضطراري امكان مي‌دهد كه به راحتي بتواند زمان واكنش اينگونه خدمات در مواجهه با حوادث طبيعي را محاسبه كند يا از GIS براي تعيين زمينهائي كه نياز به حفاظت از آلودگي دارد كمك بگيرد . GIS چيست ؟ GIS مخفف Geographic Information System به معني سيستم اطلاعات جغرافيايي مي باشد. سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) بستري براي ذخيره ، نگهداري ، مديريت و تجزيه و تحليل اطلاعات جغرافيايي مي باشد و جهت کار همزمان با داده هايي که وابستگي مکاني (جغرافيايي) و توصيفي دارند، طراحي شده است. امروزه در اختيار داشتن داده هاي بهنگام و استخراج اطلاعات مورد نياز از اين داده‌ها داراي اهميت وافري مي ‏‏‏باشد. در اين رابطه سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي به عنوان ابزاري مهم در مديريت داده هاي زمين مطرح مي‏ باشند كه با فراهم ساختن امكان يكپارچه سازي داده هاي حاصل از منابع مختلف، امكان استخراج اطلاعات مورد نياز و كشف ارتباطات پيچيده و نا پيداي ما بين پديده هاي مختلف را فراهم مي نمايند. داده هاي زميني، دربسياري از كاربردها مورد نياز مي باشند لذا سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي پاسخگوي نيازهاي طيف وسيعي از كاربران مي باشند. از ديدگاه فني اين سيستم ها با دو جنبه مختلف از داده ها سروكار دارند، مكان و توصيفات مربوطه. در نتيجه در اختيار داشتن داده هاي جغرافيايي رقومي به عنوان پايه اي براي ورود به سيستم اطلاعات جغرافيايي داراي اهميت بسزايي مي باشد. براي بهره گيري صحيح از قابليتهاي يک GIS، در درجه اول نياز به درک صحيح از سيستم GIS و سپس ساختار اطلاعات در آن ميباشد.جهت پياده سازي يك سيستم GIS ، توجه به ماهيت و ساختار اطلاعات جغرافيايي متشکله آن که رکن اساسي هر سيستمGIS را تشکيل داده و توانمنديها و پتانسيلهاي آن را تعيين ميكند، اجتناب ناپذير است. از قابليتهاي يك پايگاه اطلاعاتي، مديريت اطلاعات و قابليت دستيابي به داده هاي مختلف آن بر حسب نياز مي باشد. در طراحي پايگاه اطلاعات سيستم GIS بر اساس تحليل نيازهاي انجام شده، ساختار داده ها به گونه اي بايد طراحي گردد که ارتباط هاي منطقي بين داده ها حفظ شده و براساس آن بتوان سيستم مديريت داده هاي موجود را پياده سازي نمود. با توجه به استفاده از منابع متفاوت اطلاعاتي در تکميل داده هاي بانک اطلاعاتي بايد الگوريتم مديريت داده ها با قابليت بازيابي و دسترسي به رکوردها و لايه هاي اطلاعاتي ساير منابع اطلاعاتي بر حسب موقعيت جغرافيايي و در شرايط مورد نياز کاربر ، طراحي و در محيط نرم افزاري بستر GIS انتخاب و پياده سازي گردد.داستان GIS GIS Through historyبر روي ديوارهاي غاري نزديك Las caux فرانسه ، شكارچيان تصاويري از حيوانات كه آنها را 35000سال پيش شكار كرده‌اند ترسيم نموده‌اند ، به همراه اشكال حيوانات مسير مهاجرت آنها نيز بصورت خطوطي باريك ترسيم شده است كه اين موارد ثبت شده قديمي دو جزء ساختاري از سيستم‌هاي اطلاعات جغرافيائي (GIS) امروزي است ، كه شامل يك فايل گرافيكي متصل به پايگاه اطلاعات توصيفي (attribute) مي‌باشد . امروزه زيست شناسان از فرستنده‌ها بصورت گردن‌بند و دريافت كننده‌هاي ماهواره‌اي براي مسيريابي مهاجرت گوزن و خرس قطبي استفاده مي‌كنند تا اين اطلاعات به آنها در طراحي برنامه‌هاي نگهداري از حيوانات كمك نمايد . در GIS مسيرهاي مهاجرت با رنگهاي متفاوت براي هر ماه از 12 ماه سال نمايش داده مي‌شود . GISچگونه كار مي‌كند ؟1- ايجاد ارتباط مابين اطلاعات منابع مختلف 2- اخذ اطلاعات 3-يكپارچه سازي اطلاعات 4- سيستم تصوير و ثبت اطلاعات (register)5-ساختار داده‌ها 6- مدل‌سازي‌داده‌ها 1-ايجاد ارتباط مابين اطلاعات منابع مختلفRelating informotion from different sources اگر شما بتوانيد ارتباط بين ميزان بارندگي استان خود با عكسها هوائي برقرار نمائيد خواهيد توانست مواقعي در يك سال كه مناطق مرطوب بي آب مي‌شوند را مشخص نمائيد . GIS اطلاعات را از منابع مختلفي بكار مي‌گيرد و به شكلهاي مختلف مثل تجزيه و تحليل اطلاعات مي‌تواند به ما كمك نمايد . ابتدائي‌ترين نياز براي داده‌هاي مرجع موقعيت متغيري است كه شناسائي شده است . موقعيت با مختصات X و Yو Z كه بيانگر طول و عرض و ارتفاع جغرافيائي است مشخص مي‌گردد و يا در بعضي از سيستم‌ها بصورت ZIP – Code و يا نشانگر فواصل در بزرگراهها نمايش داده مي‌شوند . و هر متغيري كه بصورت مكاني داراي موقعيت است را مي‌توان وارد سيستم اطلاعات جغرافيائي نمود . انواع مختلفي از داده‌هاي به فرم نقشه‌اي را نيز مي‌توان واردGIS نمود . يك GIS مي‌تواند اطلاعات رقومي موجود كه بفرم نقشه نمي‌باشد را به فرم قابل شناسائي و استفاده تبديل نمايد . براي مثال : تصاوير ماهواره‌اي رقومي را مي‌توان براي توليد نقشه‌اي كه بعنوان مولد لايه اطلاعات رقومي پوشش گياهي مورد آناليز قرار داد. همچنين جداول آماري و هيدرولوژيكي را نيز مي‌توان به فرم نقشه‌اي تبديل نمود و بعنوان يك لايه اطلاعات موضوعي در GIS نگهداري كرد .ادامه دارد. لیش...